Çocukluk amnezisi: İlk yıllar neden silinir?

Bebeklik anılarımızı neden hatırlamıyoruz?

Hayatın ilk yıllarına dair anılar çoğu zaman sis perdesinin arkasında kalır. Bu durumun bilimsel adı çocukluk veya bebeklik amnezisi. Peki neden beynimiz bu anıları saklayamıyor?

Beynimizde anlamsal bellek (çevremizle ilgili bilgiler) ve epizodik bellek (olayların ayrıntıları) farklı şekilde çalışır. Çocuklar genellikle anlamsal belleği erken yaşta kullanırken, epizodik bellek daha karmaşıktır. Bu nedenle ilk anılar çoğu zaman hatırlanamaz.

Hipokampüsün rolü

Araştırmalara göre, bu farkın temel nedeni beynin hipokampüs bölümünün geç olgunlaşmasıdır. Hipokampüs, uzun süreli belleğin oluşumunda kilit rol oynar. 2–4 yaş arasındaki çocukların epizodik anıları silinmeye daha yatkındır.

Mart 2025’te yapılan bir araştırmada, 4 ay–2 yaş arasındaki çocuklara görseller gösterildi ve fMRI ile beyin aktiviteleri izlendi. Çocuklar görselleri tanıdıkça, hipokampüsteki aktivite artıyor ve yetişkinlerde epizodik belleğin işlendiği bölgeler aktif hale geliyordu. Bu da çocukluk amnezisinin, anıların hiç oluşmaması değil, erişilemez hâle gelmesiyle ilgili olabileceğini gösteriyor.

Fare deneyleri ve unutma anahtarı

2023’te yapılan bir deneyde, farelerde erken çocukluk anıları sinir yolları uyarıldığında tekrar hatırlanabiliyordu. Otizm benzeri özellikler taşıyan fareler, erken yaş anılarını normal farelere göre daha net hatırladı. Araştırmacılar, bu durumun hamilelik sırasında bağışıklık tepkisi ile beyin hücrelerinin gelişiminden kaynaklanabileceğini öne sürdü.

Biyokimya uzmanı Dr. Tomás Ryan, bu bulguların doğuştan gelen ancak çevresel etkilerle şekillenebilen bir "unutma anahtarı" olduğunu belirtiyor.

Sonuç

Her ne kadar bazı çalışmalar fareler üzerinde yapılsa da, elde edilen veriler insan hafızasının gelişimi hakkında önemli ipuçları sunuyor. Gelecekteki araştırmalar, erken yaş hafızası ve unutmanın doğasını daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.