Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü
Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hüseyin Can’ın
yürütücülüğünü yaptığı “Toxoplasma gondii SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9
ve SporoSAG mRNA aşı transkriptlerini içeren miks mRNA aşısı yaklaşımı ile
toksoplazmozise karşı koruyucu yeni nesil biyoteknolojik aşı geliştirilmesi”
başlıklı proje, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
tarafından desteklenmeye uygun bulundu. Proje ile özellikle hamilelerde ve
bağışıklığı zayıf insan ve hayvanlarda tehlikeli sonuçlar doğurabilen
“Toksoplazma” enfeksiyonuna karşı mRNA aşısı geliştirme amaçlanıyor.
Proje ekibini makamında ağırlayarak tebrik eden Ege Üniversitesi
Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak,“Kısa süre önce tüm dünyayı derinden
etkileyen pandemi süreci bizlere aşı çalışmalarının ne kadar kıymetli olduğunu
gösterdi. Tam akreditasyona sahip araştırma üniversitemiz akademisyenleri,
multidipliner bir anlayış ve iş birliği ile Toksoplazma enfeksiyonuna yönelik aşı
geliştirecekler. Temel bilimler ve sağlık alanlarında köklü bir geçmişi bulanan
üniversitemiz bünyesinde bu tür çalışmaların gerçekleştirilmesi bizleri
ziyadesiyle mutlu ediyor. Bu değerli çalışmaları için akademisyenlerimizi tebrik
ediyor, çalışmalarında başarılar diliyorum” dedi.
“Bu parazitle mücadelede aşı çalışmalarına ihtiyaç var”
Projenin amacını anlatan Doç. Dr. Hüseyin Can, “Projede, insan ve
hayvanları enfekte ederek toksoplazmozise neden olan Toxoplasma gondii’ye
karşı mRNA aşısı geliştirmeyi hedefliyoruz. Dünyada insan nüfusunun 3’te
1’inin bu parazit ile enfekte olduğu tahmin ediliyor. Toksoplazmozisli sağlıklı
bireylerde genellikle her hangi bir klinik belirti gözlenmezken bağışıklık sistemi
zayıflamış olanlarda ciddi ölümle sonuçlanabilen durumlar ortaya çıkabilmekte.
Ayrıca, hamilelik döneminde alındığında fetüse geçerek düşüklere ve doğumsal
anomalilere de neden olabilmekte. Diğer taraftan veterinerlik alanında da
sıklıkla koyunlarda düşüklere sebep olarak ciddi ekonomik kayıplara yol açıyor.
İnsanlarda ve hayvanlarda kronik enfeksiyona sebep olan doku kistlerinin
tedavisine yönelik etkin bir ilacın olmaması sebebiyle bu parazitle mücadelede
aşı çalışmalarına ihtiyaç var. Günümüzde sadece koyunlarda kullanımı
ruhsatlandırılmış Toxovax aşısının var olması, toksoplasmozise karşı etkin aşı
geliştirilebileceğini gösteriyor” dedi.
“mRNA aşı teknolojisinin parazitler için kullanılabileceği gösterilecek”
mRNA aşılarının koronavirüs pandemisinde başarıyla uygulandığını dile
getiren Doç. Dr. Can, “Günümüzde COVID-19 pandemisine karşı kullanılan
‘mRNA aşı platformu’ geniş kitlelere başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Busebeple de diğer bulaşıcı patojenlere karşı başarısının hızlıca test edileceği
açıktır. Projemiz kapsamında ‘Toxoplasma gondii’ye karşı multivalan mRNA
aşısı geliştirilmesi’ planlanmıştır. Buna bağlı olarak projede Toxoplasma gondii
SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9 ve SporoSAG proteinlerini sentezleyen
mRNA aşı transkriptleri üretilecek ve lipit nanopartikülleri (LNP) ile formüle
edilip farelere mRNA-LNP aşısı uygulanacaktır. Daha sonra, aşılanmış fareler
Toxoplasma gondii doku kistleri ile enfekte edilerek mRNA-LNP aşısının
koruyuculuğu gösterilecektir. Sonuç olarak; hem insanlar hem de çiftlik
hayvanları için önemli bir parazit olan Toxoplasma gondii’ye karşı mRNA-LNP
aşısının etkinliği deney hayvanlarında test edilecektir. Dahası, bu proje ile
birlikte COVID-19’a karşı başarılı olan mRNA aşılarının sadece virüslere karşı
değil insanlarda salgınlara neden olabilecek parazitler için de kullanılabileceği
gösterilmiş olacak” diye konuştu.
Doç. Dr. Hüseyin Can’ın yürütücülüğünü yaptığı projede, EÜ Fen
Fakültesi Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemal Ün,
EÜ Aşı Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyeleri; Prof. Dr.
Yüksel Gürüz, Prof. Dr. Mert Döşkaya, Doç. Dr. Aysu Değirmenci Döşkaya,
Doç. Dr. Hasan Akbaba, Doç. Dr. Muhammet Karakavuk ve Dr. Özlem Günay
Eşiyok yer alıyor.
Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hüseyin Can’ın
yürütücülüğünü yaptığı “Toxoplasma gondii SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9
ve SporoSAG mRNA aşı transkriptlerini içeren miks mRNA aşısı yaklaşımı ile
toksoplazmozise karşı koruyucu yeni nesil biyoteknolojik aşı geliştirilmesi”
başlıklı proje, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
tarafından desteklenmeye uygun bulundu. Proje ile özellikle hamilelerde ve
bağışıklığı zayıf insan ve hayvanlarda tehlikeli sonuçlar doğurabilen
“Toksoplazma” enfeksiyonuna karşı mRNA aşısı geliştirme amaçlanıyor.
Proje ekibini makamında ağırlayarak tebrik eden Ege Üniversitesi
Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak,“Kısa süre önce tüm dünyayı derinden
etkileyen pandemi süreci bizlere aşı çalışmalarının ne kadar kıymetli olduğunu
gösterdi. Tam akreditasyona sahip araştırma üniversitemiz akademisyenleri,
multidipliner bir anlayış ve iş birliği ile Toksoplazma enfeksiyonuna yönelik aşı
geliştirecekler. Temel bilimler ve sağlık alanlarında köklü bir geçmişi bulanan
üniversitemiz bünyesinde bu tür çalışmaların gerçekleştirilmesi bizleri
ziyadesiyle mutlu ediyor. Bu değerli çalışmaları için akademisyenlerimizi tebrik
ediyor, çalışmalarında başarılar diliyorum” dedi.
“Bu parazitle mücadelede aşı çalışmalarına ihtiyaç var”
Projenin amacını anlatan Doç. Dr. Hüseyin Can, “Projede, insan ve
hayvanları enfekte ederek toksoplazmozise neden olan Toxoplasma gondii’ye
karşı mRNA aşısı geliştirmeyi hedefliyoruz. Dünyada insan nüfusunun 3’te
1’inin bu parazit ile enfekte olduğu tahmin ediliyor. Toksoplazmozisli sağlıklı
bireylerde genellikle her hangi bir klinik belirti gözlenmezken bağışıklık sistemi
zayıflamış olanlarda ciddi ölümle sonuçlanabilen durumlar ortaya çıkabilmekte.
Ayrıca, hamilelik döneminde alındığında fetüse geçerek düşüklere ve doğumsal
anomalilere de neden olabilmekte. Diğer taraftan veterinerlik alanında da
sıklıkla koyunlarda düşüklere sebep olarak ciddi ekonomik kayıplara yol açıyor.
İnsanlarda ve hayvanlarda kronik enfeksiyona sebep olan doku kistlerinin
tedavisine yönelik etkin bir ilacın olmaması sebebiyle bu parazitle mücadelede
aşı çalışmalarına ihtiyaç var. Günümüzde sadece koyunlarda kullanımı
ruhsatlandırılmış Toxovax aşısının var olması, toksoplasmozise karşı etkin aşı
geliştirilebileceğini gösteriyor” dedi.
“mRNA aşı teknolojisinin parazitler için kullanılabileceği gösterilecek”
mRNA aşılarının koronavirüs pandemisinde başarıyla uygulandığını dile
getiren Doç. Dr. Can, “Günümüzde COVID-19 pandemisine karşı kullanılan
‘mRNA aşı platformu’ geniş kitlelere başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Busebeple de diğer bulaşıcı patojenlere karşı başarısının hızlıca test edileceği
açıktır. Projemiz kapsamında ‘Toxoplasma gondii’ye karşı multivalan mRNA
aşısı geliştirilmesi’ planlanmıştır. Buna bağlı olarak projede Toxoplasma gondii
SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9 ve SporoSAG proteinlerini sentezleyen
mRNA aşı transkriptleri üretilecek ve lipit nanopartikülleri (LNP) ile formüle
edilip farelere mRNA-LNP aşısı uygulanacaktır. Daha sonra, aşılanmış fareler
Toxoplasma gondii doku kistleri ile enfekte edilerek mRNA-LNP aşısının
koruyuculuğu gösterilecektir. Sonuç olarak; hem insanlar hem de çiftlik
hayvanları için önemli bir parazit olan Toxoplasma gondii’ye karşı mRNA-LNP
aşısının etkinliği deney hayvanlarında test edilecektir. Dahası, bu proje ile
birlikte COVID-19’a karşı başarılı olan mRNA aşılarının sadece virüslere karşı
değil insanlarda salgınlara neden olabilecek parazitler için de kullanılabileceği
gösterilmiş olacak” diye konuştu.
Doç. Dr. Hüseyin Can’ın yürütücülüğünü yaptığı projede, EÜ Fen
Fakültesi Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemal Ün,
EÜ Aşı Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyeleri; Prof. Dr.
Yüksel Gürüz, Prof. Dr. Mert Döşkaya, Doç. Dr. Aysu Değirmenci Döşkaya,
Doç. Dr. Hasan Akbaba, Doç. Dr. Muhammet Karakavuk ve Dr. Özlem Günay
Eşiyok yer alıyor.
